Cinayət və Cəza. Федор Достоевский

həmişəki kimi azca aralandı, qaranlıqdan kəskin və şübhəli baxışlar ona zilləndi. Raskolnikov özünü itirdi:

      – Alyona İvanovna, xoş gördük, – nə qədər sərbəst olmaq istəsə də, səsi titrədi, – sizə bir şey gətirmişəm… yaxşısı budur, gedək ora… işığa… – bunu deyib dəvət gözləmədən özünü içəri saldı.

      Qarı onun dalınca yüyürdü.

      – Pərvərdigara! Axı nə istəyirsiniz? Kimsiniz?

      – Alyona İvanovna, sizin tanışınızam. Raskolnikov, girov gətirmişəm. Demişdim sizə… – bunu deyib girovu ona uzatdı.

      Əvvəl girova, sonra acıq və şübhə ilə oğlana baxdı. Raskolnikov bu baxışların altında elə sıxıldı ki, az qalmışdı başını götürüb qaçsın. Birdən acıqlı-acıqlı dedi:

      – Niyə elə baxırsınız? Guya tanımırsınız?

      Qarı özünə gəldi:

      – Atam, bu nədir?

      – Papiros qabı, gümüşdür.

      – Rənginiz niyə qaçıb? Əlləriniz də əsir.

      – Titrətmədir, acındandır.

      Qarı girovu alıb ağırlığına baxıb dedi:

      – Bu heç gümüşə oxşamır axı.

      O, pəncərəyə sarı çevrilib bağlamanı açmağa çalışdı. Bu zaman onun arxası Raskolnikova tərəf idi. Raskolnikov əllərinin keyidiyini hiss edirdi. Başı gicəlləndi. Paltosunun düymələrini açıb baltanı ilgəkdən çıxardı. Bircə an da gecikmək olmazdı…

      Raskolnikov yerə yıxılmış qarının cibinə əlini salıb açarı çıxardı. Açarlar yenə hamısı bir yerdə polad halqaya keçirilmişdi. Açarları götürüb dərhal yataq otağına keçdi. Şüuru yerində idi, başı gicəllənmirdi, ancaq əlləri hələ də əsirdi.

      Komod balaca yataq otağında divarın qabağına qoyulmuşdu. O, açarı komoda salanda açarların cingiltisindən diksindi. Bədəni sanki qıc oldu. Birdən ona elə gəldi ki, qarı sağdır. Meyit olan yerə cumdu. Əyilib yerə sərilmiş qarıya diqqətlə baxanda qarının boynundakı qaytanı gördü. Səbirsiz halda baltanı götürüb qaytanı birtəhər kəsdi. Qaytana pul kisəsi tikilmişdi. Kisə ağzınacan dolu idi.

      O tələsirdi. Açarları götürüb yenə komodu açmaq istədi. Açarlar komodun kilidinə girmirdi. Birdən onun yadına düşdü ki, xırda açarların yanındakı diş-diş açar komodun yox, sandığın açarıdır. O, dərhal əyilib çarpayının altına baxdı. Oradakı uzunluğu bir arşından çox olan sandığı çəkib çıxardı. Diş-diş açar sandığa düşdü. Sandığı eşəndə qadın paltarlarının altından qızıl saat çıxdı. Raskolnikov bütün əşyaları alt-üst etməyə başladı. Paltarların arasından çoxlu qızıl əşya çıxdı. O, ləngimədən bunları ciblərinə doldurdu. Ancaq çox şey götürə bilmədi.

      Birdən ona elə gəldi ki, o biri otaqda kimsə gəzinir, hətta zəif bir çığırtı da eşitdi. Sanki kimsə qırıq-qırıq inildəyib susdu. Raskolnikov güclə nəfəs alırdı. Birdən yerindən qalxdı, baltanı götürüb yan otağa cumdu.

      Lizaveta əlində böyük bir bağlama otağın ortasında durub öldürülmüş bacısına baxırdı. O, donub-qalmış, rəngi ağarmışdı. Raskolnikovu görəndə əsməyə başladı, yavaş-yavaş geri çəkilib divara söykəndi. Balaca uşaqlar kimi dodaqlarını büzdü, lakin səsini çıxarmadı. Bir əlini onu özündən uzaqlaşdırırmış kimi irəli uzatdı. Ancaq gec idi…

      Bu ikinci ölümdən sonra qorxu onu daha artıq bürüdü. O, indi nəinki sandığa, heç otağa sarı da getmədi.

      Baltanı mətbəxdə içində yarıya qədər su olan vedrəyə salıb yudu. Baltanın ağzını mətbəxdən çəkilmiş ipə sərilən paltara silib yenə paltosunun içindəki ilgəyə taxdı. Diqqətlə paltosuna, şalvarına, uzunboğaz çəkmələrinə baxdı. Otağın ortasında durub düşünürdü: “Aman Allah, qaçmaq lazımdır!” Dəhlizə cumdu. Qapıdan çıxanda dəhşətə gəldi. Dəhlizdən pilləkənə çıxan bayır qapı açıq qalıbmış. Əlbəttə, Lizaveta oradan keçmişdi, divarı yarmamışdı ki.

      Raskolnikov ayağını pilləkənə qoymuşdu ki, ayaq səsləri eşidildi. Səs getdikcə yaxınlaşırdı. Adam dördüncü mərtəbəyə qalxmağa başlayanda o, cəld içəri keçib cəftəni vurdu. Adam qapıya çatıb zəngi çaldı. Dayanıb bir az gözlədi. Birdən səbri tükəndi. Var gücü ilə qapının dəstəyindən tutub dartmağa başladı. Qapını elə bərk dartırdı ki, cəftə az qalırdı yerindən çıxsın. Raskolnikov cəftənin atılıb-düşməsinə dəhşətlə baxır, açılacağını küt bir ağrı ilə izləyirdi. Başı yenə hərlənməyə başladı. Adam dayanmadan zəngi çalırdı. Elə bu an başqa adamın ayaq səsləri eşidildi. O, qapıya çatıb soruşdu:

      – Salam, Kox. Heç kim yoxdu?

      Səsindən cavan adama oxşayırdı.

      – Əşi, az qalmışdı qapını sındırım.

      – Mən də pul almaq istəyirdim.

      – Kaftar özü vaxt təyin edib, özü də evdə yoxdu.

      – Dalandardan soruşaq, görək hara gedib.

      – Axı həmişə evdə olur.

      Birdən cavan oğlan dedi:

      – Dayanın, axı qapı kilidlənməyib, içəridən cəftələnib. Deməli, evdə kimsə var.

      – Baho, doğrudan. Bəs niyə qapını açmırlar? – Kox dedi.

      – Siz burada qalın, mən dalandarı çağırım.

      Kox qapının dalında dayandı. Raskolnikov sanki dəhşətli yuxu görürdü. Vaxt keçirdi. Kox öz-özünə:

      – Gəlib çıxmadı ki… – deyib tələsə-tələsə aşağı endi. Ayaq səsləri kəsilən kimi Raskolnikov qapını açıb çıxdı. Qapını kip örtüb aşağı cumdu. Üç pilləkən düşmüşdü ki, aşağıda səs-küy qopdu. Aşağı mənzillərdən birindən kimsə çığıra-çığıra aşağı qaçdı.

      – Mitka, Mitka! Lənətə gələsən!

      Sakitlik çökdü. Elə bu vaxt bir neçə nəfər bərkdən və tez-tez danışa-danışa yuxarı qalxmağa başladı. Raskolnikov bir neçə pilləkən aşağıda ikinci mərtəbədəki rəngsazlar işləyən mənzili gördü. Qapı taybatay açıq idi. Döşəmə təzə rənglənmişdi. Raskolnikov özünü içəri salıb qapının dalında gizləndi. Onlar açıq qapının qabağından keçib yuxarı qalxdılar. Raskolnikov pəncəsi üstə qalxıb aşağı yüyürdü. Aşağıda heç kim yox idi! Darvazada da! O artıq xilas olmuşdu. Dolanbac yolla evə gəldi. İş yaxşı gətirdi. Dalandar yenə orada yox idi. Baltanı götürdüyü yerə qoydu.

      Otağına girib bayğın halda divanın üstünə yıxıldı…

      İKİNCİ HİSSƏ

      I

      Yerindən qalxmağa halı yox idi. Ayılıb divanın üstündə oturdu. Birdən bütün olanlar yadına düşdü. Az qala dəli olacaqdı. Ayağa qalxıb üst-başını yoxladı. Pal-paltarına diqqətlə baxdı ki, görsün qan ləkəsi varmı. Şalvarına baxanda gördü ki,