Public Domain
Все книги издательства Public DomainPoczątek powieści
Dwa dwory, dwa małżeństwa, dwie opowieści toczące się równolegle. Jeden z ciekawszych formalnie utworów Elizy Orzeszkowej.„Początek powieści” to dwa utwory w jednym, dwie różne historie dziejące się w tym samym miejscu i czasie. Tematem obydwu jest narzeczeństwo i zamążpójście córki. Obydwie nowelki zbudowane są w identyczny sposób, zaczynając od opisu dworu i okolicy, poprzez przedstawienie postaci, aż do zawiązania akcji. Paralele na poziomie zarówno treści, jak i formy czynią ten utwór nieomal prozą poetycką, a autorka w przedmowie wprost zaprasza do krytycznoliterackich analiz i refleksji. Zdecydowanie godne polecenia.
Silny Samson
Nowela, w której Eliza Orzeszkowa rozprawia się ze stereotypem Żyda, a dzięki sprytnym zabiegom jego pozorne wady przedstawia jako zalety.Samson, wbrew temu stereotypowi, nie ma pojęcia o biznesie i wielkich pieniądzach. Pochodzi z ubogiej rodziny, ale udało mu się osiągnąć wiele dzięki temu, że przywiązywał dużą wagę do swojej edukacji i wciąż zdobywał wiedzę na temat religii i tradycji żydowskich. Stał się uczonym teologiem i metafizykiem, czym zdobył szacunek i uznanie ludzi. Samson wraz z rodziną wiedzie szczęśliwe życie, ale jego wykształcenie nie pozwala na to, by dobrze zarabiać. Na szczęście towarzyszy mu przedsiębiorcza żona, która swoim zachowaniem potwierdza, że kobiety mogą na równi z mężczyznami troszczyć się o majątek rodziny, i dba o dobre imię męża. Bohater wydaje się być oderwany od rzeczywistości, ale czy tak jest naprawdę? Aby dowiedzieć się, w czym tkwi siła Samsona, przeczytajcie nowelę Elizy Orzeszkowej.
Wśród kwiatów
Obrazek znad Niemna. Tym razem autorka zabiera nas na spacer botaniczny po lesie. Kwiaty, krzewy i runo potraktowano tu jak pełnoprawnych bohaterów. Sielanka.W opowiadaniu tym fabuła nie istnieje, od początku do końca jest to poetycki opis boru na kresach. Idylliczna wizja lasu w najpiękniejszym momencie lata służy wyłącznie pokazaniu piękna ziemi – i mistrzostwa pióra. Oczywiście pod warunkiem, że ktoś ceni bukoliki Orzeszkowej, bo nie wszystkim smakują one tak samo. Eliza Orzeszkowa jest jedną z najważniejszych pisarek polskich epoki pozytywizmu. Jej utwory cechuje ogromne wyczucie problemów społecznych – w mowie pogrzebowej Józef Kotarbiński nazwał ją wręcz „czującym sercem epoki”.
Panna Antonina
Losy guwernantki-idealistki, na przykładzie których Eliza Orzeszkowa w dziewiętnastym wieku ukazuje dramatyczną w gruncie rzeczy sytuację kobiet wyemancypowanych i wykształconych.Panna Antonina zajmuje się nauczaniem dzieci w majętnych domach, lecz jej pozycja tylko pozornie jest znacząca. Traktowana instrumentalnie, za każdym razem przestaje być w pewnym momencie potrzebna. Na próżno liczy, że wreszcie odnajdzie miejsce, w którym zostanie uznana za członka rodziny. Z czasem ogarnia ją poczucie beznadziei i zwątpienie. Misja, jakiej poświęciła się wchodząc w dorosłe życie po ukończeniu pensji, nie przynosi jej szczęścia i spełnienia. Wręcz przeciwnie, smak rozczarowania bywa przykry i gorzki.
Złota nitka
Utwór ten jest raczej krótkim opowiadaniem niż nowelą w gatunkowym znaczeniu. Treść dotyczy wieloletniej, nieszczęśliwej miłości Felicji i Adama, które to uczucie przez oboje trzymane jest w głębokiej tajemnicy.Opowiadanie Orzeszkowej, utrzymane raczej w konwencji tęsknej i łzawej, przeznaczone jest głównie dla koneserów jej twórczości. Narratorka przenosząc się myślami do nieokreślonej przeszłości, przypomina sobie historię miłości mężatki Felicji Olińskiej i kawalera, przyjaciela domu, Adama Tarnickiego. Para widuje się przy okazji spotkań towarzyskich. Trudno jednak zorientować się, jak długo się znają, czy przeszkodą w tym związku było małżeństwo Felicji, dlaczego nie mogą być razem. Akcja skupia się na przedstawieniu tęsknoty miłosnej niż na wyjaśnieniu przyczyn tegoż nieszczęścia.
Pan Kaprowski
Skrócona wersja powieści „Niziny”. On – panicz z dworu. Ona – chłopka z czworaków. Dwie dekady później ich nieślubne dziecko trafia do carskiego wojska i trzeba chłopaka jakoś ratować.Historia obyczajowa w prawdziwie ziemiańskim stylu. Młodzieńczy romans kończy się przewidywalnie: on wychodzi za szlachciankę, ona zostaje w czworakach z nieślubnym dzieckiem. Wszystko zostaje zamiecione pod dywan – przez dwadzieścia lat sprawa trzymana jest tajemnicy przed żoną panicza. Pewnego dnia do dworu przyjeżdża prawnik, pan Kaprowski. Jego przybycie sporo zmieni. Eliza Orzeszkowa jest jedną z najważniejszych pisarek polskich epoki pozytywizmu. Jej utwory cechuje ogromne wyczucie na problemy społeczne – w mowie pogrzebowej Józef Kotarbiński nazwał ją wręcz „czującym sercem epoki”.
Gdzie szczęście?
Przypowieść filozoficzna osadzona w ostatnich latach republiki rzymskiej. Piękna arystokratka pyta towarzyszących jej pochlebców i pieczeniarzy o istotę szczęścia.Większość późnych opowiadań Orzeszkowej trudno uznać za udane. „Gdzie szczęście?” należy do tych gorszych. Autorka opuszcza bezpieczne terytorium naturalizmu żeby wdać się w quasi-filozoficzne rozważania. Dziś opowieść o rzymskiej arystokratce, która przypadkowo trafia na ludowe święto nie przekona ani wiernością opisów historycznych, ani głębokością myśli. Eliza Orzeszkowa jest jedną z najważniejszych pisarek polskich epoki pozytywizmu. Jej utwory cechuje ogromne wyczucie na problemy społeczne – w mowie pogrzebowej Józef Kotarbiński nazwał ją wręcz „czującym sercem epoki”.
Sen Abarysa
Utwór o podejmowaniu trudnych wyborów i wątpliwościach targających mężczyzną będącym na rozstaju dróg życiowych.Abarys jest młodym mężczyzną, który zastanawia się nad wyborem drogi życiowej. Toczy ze sobą walkę, gdyż nie wie, jak spędzić kolejne lata: hedonistycznie dogadzać sobie i czerpać z życia pełnymi garściami czy poświęcić się dla innych, walcząc o sprawiedliwość. Bohater może dokonać wyboru między cnotą a występkiem, między dogadzaniem sobie lub innym. Nęcą go wieszczki i nimfy, przekonują sylfy i duchy. O tym, kto przekona Abarysa i jaką decyzję o swojej przyszłości podejmie młody mężczyzna, dowiecie się z powstałego w 1887 roku utworu Elizy Orzeszkowej Sen Abarysa.
Pani Dudkowa
„Historja nieduża i jak prawie wszystkie historyjki tego świata, z początkiem wesołym, a z zakończeniem smutnem. Jeszcze teraz, gdy ją czasem wspominam, czyni mi się smutno i jakoś wstyd. Nie za siebie. Za kogóż? Może za ród ludzki.”Prosta, krótka opowieść o pięknie natury i bezmyślnym ludzkim okrucieństwie wobec zwierząt. Kolejne z późnych opowiadań Orzeszkowej zamieszczonych w zbiorze „Ostatnie nowele” z roku 1921. Niestety, podobnie jak większość jej późnej twórczości, znacznie mniej interesujące od utworów tworzonych dwie czy trzy dekady wcześniej. Eliza Orzeszkowa jest jedną z najważniejszych pisarek polskich epoki pozytywizmu. Jej utwory cechuje ogromne wyczucie problemów społecznych – w mowie pogrzebowej Józef Kotarbiński nazwał ją wręcz „czującym sercem epoki”.
Wesele Wiesiołka
Naturalistyczna bajka Orzeszkowej o kwiecie, który kwitnie nocą i jego wybrance – Malwie Oenoterus biennis – Wiesiołek, zwany również Świecą nocną, otwiera swoje kwiaty dopiero wieczorem i kwitnie nocą. Nadchodzi dzień jego zaślubin z arystokratyczną Malwą. Rośliny i zwierzęta przygotowują się do tego ważnego dnia i planują ceremonię na skraju lasu, jednak niektóre z nich buntują się i nie chcą wziąć udziału w uroczystości. Czy ślub dojdzie do skutku? A może ktoś lub coś zechce sprzeciwić się woli Wiesiołka i Malwy?Utwór jest doskonałym przykładem tekstu naturalistycznego, które Orzeszkowa sobie umiłowała. Zawiera szczegółowe opisy botaniczne i naukowe nazewnictwo, jednak jest nie tylko wyrazem fascynacji ludowością, ale również zapisem obserwacji kulturowych.