Автор
Все книги издательства АвторPoems of Mugurdich Beshiktashlian
In addition to original works, MUGURDITCH BESHIKTASHLIAN translated into Armenian many poems from other languages. It is not certain whether “A Brave Son of Armenia” is an adaptation from one of Victor Hugo’s “Oriental Poems,” or whether Hugo, who was an admirer of Armenian poetry, adapted it from the Armenian. On his gravestone are carved the lines that form the refrain of one of his most popular songs:
Բանաստեղծություններ
Նահապետ Քուչակի անունով գրավոր եւ բանավոր ավանդությամբ պահպանվել եւ առայժմ հայտնի են շուրջ մեկ տասնյակ կրոնական, բարոյախրատական եւ սիրային բովանդակությամբ աշուղական երգեր՝ հայերենով ու թուրքերենով, որոնցից յոթը՝ հայատառ թուրքերենով։ 1880-ական թվականներից թյուրիմացաբար Նահապետ Քուչակին են վերագրվել նաեւ միջնադարյան հայրենները։ Այդ վերագրումն սկսվել է բանասեր Ա. Տեւկանցի «Հայերգ» գրքից (1882) եւ հետագայում դարձել է գրական ավանդույթ, որին հետեւել են նաեւ ուրիշ բանասեր-գրականագետներ։ Թեեւ 1920-ական թվականներին Մ. Աբեղյանը ապացուցեց այդ վերագրման անհիմն լինելը, բայց հետագայում եւս Նահապետ Քուչակը համարվել է միջնադարյան հայրենների հեղինակ, նրա անունով են հրատարակվել եւ բազմաթիվ լեզուներով թարգմանվել այդ երգերը։ Այս իմաստով Նահապետ Քուչակը դարձել է պայմանական եւ հավաքական անուն, որով լայն շրջաններում հայտնի է հայ միջնադարյան քնարերգության այդ մեծ եւ հարուստ ժառանգությունը։
Բանաստեղծություններ
Արտասահմանում լույս են տեսնում Սիամանթոյի ժողովածուները` «Դյուցազնորեն», «Հայորդիներ», «Հոգեւարքի եւ հույսի ջահեր» խորագրերով։ Այդ գրքերը նվիրված են բացառապես հայ ժողովրդի ողբերգությանը։ Մի շարք բանաստեղծություններում Սիամանթոն կրկին խոսում է հայ բանաստեղծի հոգեկան դրամայից, որ ծագում է հայրենիքի ծանր բախտի պատճառով։ Երեւակայության ուժով մեծացած այս պատկերը ջարդերի, բռնության, հալածանքի եւ մորթված սերունդների պատմությունն է: Հայրենիքի ողբերգության դրամատիկ պատկերն է «Ափ մը մոխիթ, հայրենի տուն» բանաստեղծությունը։ Սիամանթոյի ստեղծագործությունը, ողբերգական պատկերների հետ միասին, ունի նաեւ լավատեսական բովանդակություն: Նա գրել է հերոսական բանաստեղծություններ, բարձրացրել հերոսներին, հողի պաշտպաններին։ x«Ես երգելով կ'ուզեմ մեոնիլ» բանաստեղծության մեջ, օրինակ, Սիամանթոն արծարծում է այն միտքը, որ երգը պետք է արդար կռվի տանի հերոսներին։ Հերոսական բանաստեղծություններից են կազմված «Դյուցազնորենը» եւ «Հոգեվարքի եւ հույսի ջահերի» մի մասը։ «Հայրենի հրավերում» արդեն, համեմատաբար խաղաղ տարիներին (1910 թ.) Սիամանթոն արծարծում է խոր մտքեր, հայ մարդիկ պետք է վերադառնան երկիր, ցրված հայությունը կարող է ապրել միայն հարազատ հողի վրա, աշխատանքով ու ստեղծարար ոգով: 1912 թ. գրած «Սուրբ Մեսրոպ» պոեմում Սիամանթոն լավատեսությամբ երազում էր մի ազատ հայրենիք, ուր պետք է ծաղկեք, միտքն ու հոգին, խոր հավատ էր հայտնում հայրենիքի հավերժության մասին։
Բանաստեղծություններ
Պատկանյանի մոտ 50 մանկական բանաստեղծությունների մեծ մանսը սերտորեն առնչվում էր իր պոեզիայի ընդհանուր մոտիվներին, ելնում հայրենասեր քաղաքացի դաստիարակելու նպատակադրումից: Օրինակ, «Օրորոցի երգը» բանաստեղծության մեջ հոգնատանջ մայրը հրավիրում է զանզազան թռչունների: Պատկանյանը պահանջում էր մարտական դաստիարակություն, որովհետեւ ըստ նրա երեխան պետք է դառնար հայրենասեր, հայրենիքի մարտիկ: Պատկանյանի հասարակական – քաղաքական հայացքների հետ անմիջականորեն կապված «Մեծ» եւ «Արաքսի արտասուքը» բանաստեղծությունները վաղուց մտել են մանկական գրականության շարքեր: «Արաքսի արտասուքը» բանաստեղծության մեջ ոտանավորի իմաստը թանձրացվում է Արաքսի ափերով քայլամոլոր շրջող հեղինակին Արաքսի կողմից տրված պատասխանում: Այստեղ Պատկանյանի խոհն արտահայտում է վշտահար Արաքսը, որ պատմում է իր «բյուրավոր ցավերը», հիշում անցյալի փառավոր օրերը: Զուտ մանկական բանաստեղծություններից ուշագրավ են Պատկանյանի «Ճար», «Գութ», «Ձմեռ», «Պտուղներ» ստեղծագործությունները, որտեղ հեղինակը դրսեւորում է իր ամբողջ հումանիզմը եւ մտահոգությունը հայ ազգի ճակատագրի նկատմամբ: «Պտուղներ» ոտանավորի մեջ պտուղներն ակամա հիշեցնաում են նան հայրենիքը: Սոցիալական խնդիրներին անդրադարձող «Ձմեռ» եւ «Ներ տարի» ոտանավորներում Պատկանյանը մանկան զվարճության կողքին հիշում է նաեւ նրա կարիքավոր լինելը: Պատկանյանը շարունակում է Աբովյանից սկսվող լուսավորության եւ ուսման թեման: Այդպիսիք են «Ամենամեծ անբախտություն», «Խելոք երեխան», «Ժրաջան տղան», «Վարժատուն» բանաստեղծությունները:
Հանելուկներ
Հանելուկի, իբրեւ գրական առանձին տեսակի ստեղծումը, մշակումը եւ դասական կատարելագործումը կապվում է Ներսես Շնորհալու անվան հետ: Նրանից մնացել է ավելի քան 300 հանելուկ, որոնք, Կիրակոս Գանձակեցու վկայությամբ, հեղինակն ստեղծել է աշխարհականների համար, որպեսզի անբովանդակ զրույցներով զբաղվելու փոխարեն մարդիկ ունենան ժամանցի ավելի օգտակար միջոց: Նրա հանելուկների նյութը հիմնականում բնությունն է, կենցաղը, հայոց պատմությունն ու բանահյուսությունը: Այս առումով էլ Շնորհալու հանելուկները հայ գրականության աշխարհականացման առաջին դրսեւորումներից են:
Բանաստեղծություններ
Մեծ ժողովրդականություն է վայելել Նալբանդյանի քաղաքացիական լիրիկան։ Վաղ շրջանի ռոմանտիկական բանաստեղծություններում («Մուսայից մուսային», «Գարնան մուտ») նա ստեղծել է ստրկության ու բռնության կապանքներում տառապող հայրենիքի կերպարը։ Ճիշտ է, այստեղ դեռ չկա «գարնան» համար պայքարի կոչ, բայց բանաստեղծի հոգին լի է զայրույթով ու վրդովմունքով։ Ազատության համար պայքարի պաթոսով են տոգորված Նալբանդյանի «Ազատություն» (1859), «Մանկության օրեր» (1860), «Իտալացի աղջկա երգը» (1861), «Ուղերձ…» (1864) եւ այլ բանաստեղծություններ։ Նա հեղափոխական ոգի մտցրեց հայ պոեզիայի մեջ։ Հանրահայտ «Ազատությունը» գրառվել է Նալբանդյանի լուսանկարի վրա եւ երգվել որպես հայ հեղափոխական երիտասարդության հիմն։ «Ազատություն» բանաստեղծությունն ուսանելի օրինակ է, թե ինչպես է ազատության բնածին զգացողությունը ձեւավորվում որպես գաղափար: «Մանկության օրերը» ազատագրական պայքարի կոչ է ընդդեմ բռնության, խավարի ու տգիտության:
Անահիտ
Պատմություն երկու իրար սիրող երիտասարդ հերոսների՝ հովվի աղջնակ Անահիտի եւ արքայազն Վաչագանի մասին: Համբերատար ու բանիմաց գեղեցկուհի Անահիտը Վաչագան թագավորին արհեստ գնահատել է սովորեցնում: Վաչագանը հանուն սիրած աղջկա դառնում է գորգագործ եւ պարտության մատնում թագավորության չար ուժերին։ Ի վերջո արքան միայն այն մարդը չէ, որը թագավորում է, այլ այն մարդն է, որը արարել ու կառուցել գիտի, ու նաեւ սիրել։ «Արհեստը մի այնպիսի բան է, որ ամենայն մարդ պիտի գիտենա, թե ծառա լինի, թե տեր, թե թագավոր եւ թե իշխան», եզրակացնում է «Անահիտ» հեքիաթում… եւ ապա՝ «աշխատությունը բոլոր առաքինությունների մայրն է, ինչպես ծուլությունը ծնող է ամենայն մոլության» գրում է իր դուստր Անահիտին հղած նամակներից մեկում։ Հետեւապես՝ աշխատանքը կյանքի հիմքն է. առանց դրա չի եղել, չկա եւ չի կարող լինել ոչ մի դաստիարակություն։
Բանաստեղծություններ
Խորիմաստ ու խոսուն են Խնկո Ապոր բանաստեղծությունները: Դրանցում փառաբանվում է աշխատավոր մարդը(Գյուղացին ու Աստվածը), դատապարտում նախանձը: Ինչպես իր առակներում ու հեքիաթներում, բանաստեղծություններում եւս հեղինակը վեր է հանում հասարակական տարբեր խավերի արատները, ծաղրում ընչաքաղցությունը, փառաբանում տաղանդն ու գովաբանում գեղեցկությունը: Խնկո Ապոր բանաստեղծություններում կենդանիները, բնության տարերքներն ու անշունչ առարկաները կենդանանում, շունչ ու հոգի են առնում, ու դրանց միջոցով գրողը ներկայացնում է մարդկության արատներն եւ վեհացնում մաքուրն ու շիտակը ( Ամպն ու Սարը, Քամին ու Մարագը, Հիվանդ եղջերուն, Անծեղն ու Առյուծը): Աթաբեկ Խնկոյանը մեզ է փոխանցել նաեւ բազմաթիվ փոխադրություններ, վիպասանության փայլուն նմուշներ, որոնք մինչ օրս էլ հիացնում են իրենց կատարելությամբ, մտքի սրությամբ ու անկեղծությամբ:
Хаос
Роман Хаос написан в 1898 году. Ширванзаде описывает жизнь промышленного города. Борьба сословий, разложение семьи, в которой над всеми чувствами господствует жажда денег – таковы основные проблемы, на которых строится сюжет. “Хаос” повествует о трагических жизненных перипетиях одной семьи. Писатель со свойственным ему тонким психологизмом пытается проанализировать причины и истоки человеческой драмы, внешние факторы, влияющие на сложные психологические реалии, их социальные основы. Роман “Хаос” является одним из лучших образцов армянского критического реализма как в художественном, так и в идейном плане.
Ануш
Поэма АНУШ – о трагической любви молодого пастуха Саро к девушке Ануш. Поэт раскрывает душевное богатство героев, высокий драматический накал их чувств. Глубоко изображая духовный мир героев, Туманян вместе с тем раскрывает национальный характер народа, его психологию. Не случайно В. Брюсов заметил, что для читателей другого народа знакомство с поэмами Туманяна (например, с его АНУШ) дает больше в познании Армении и ее жизни, чем могут дать толстые тома специальных исследований. На основе поэмы Туманяна АНУШ написана национальная опера, самая любимая и популярная в народе – АНУШ А. Тиграняна.