Eliza Orzeszkowa was a trailblazing Polish novelist who, alongside Leo Tolstoy and Henryk Sienkiewicz, was a finalist for the 1905 Nobel Prize in Literature. Of her many works of social realism, Marta (1873) is among the best known, but until now it has not been available in English. Easily a peer of The Awakening and A Doll’s House, the novel was well ahead of the English literature of its time in attacking the ways the labor market failed women. Suddenly widowed, the previously middle-class Marta Świcka is left penniless and launched into a grim battle for her survival and that of her small daughter. As she applies for job after job in Warsaw—portrayed here as an every-city, an unforgiving commercial landscape that could be any European metropolis of the time—she is told time after time that only men will be hired, that men need jobs because they are fathers and heads of families. Marta burns with Orzeszkowa’s feminist conviction that sexism was not just an annoyance but a threat to the survival of women and children. It anticipated the need for social safety nets whose existence we take for granted today, and could easily read as an indictment of current efforts to dismantle those very programs. Tightly plotted and exquisitely translated by Anna Gąsienica-Byrcyn and Stephanie Kraft, Marta resonates beyond its Polish setting to find its place in women’s studies, labor history, and among other works of nineteenth-century literature and literature of social change.
Cykl Z myśli wieczornych autorstwa Elizy Orzeszkowej to 10 krótkich nowelek o charakterze refleksyjnym. Są to przeważnie melancholijne zapiski o samotności, przemijaniu, kruchości życia, a także tęsknocie za wolnością i poszukiwaniu. W wielu z nich autorka zwraca się do Boga, nowele przyjmują formę modlitwy lub litanii. Można doszukiwać się w nich prób przemyślenia i podsumowania własnego życia i dokonań, ciągłego niepokoju związanego zarówno z sytuacją polityczną, jak i osobistymi przeżyciami (cykl był pisany przez Orzeszkową w ostatnich latach życia), a także ostatnich nadziei i modlitwy o wyzwolenie.Eliza Orzeszkowa to jedna z najsłynniejszych pisarek epoki pozytywizmu. W swoich dziełach realizowała postulaty epoki takie jak praca u podstaw, asymilacja Żydów, emancypacja kobiet, ale także podejmowała tematykę patriotyczną, głównie związaną z powstaniem styczniowym.