Biletsiz sərnişin. Ханимана Алибейли

tək uşaq şeirləri yox, sevgi şeirləri də yazırdı. Onun atama həsr etdiyi məhəbbət şeirləri olduqca maraqlı və gözəl idi. Düşünürəm ki, anam lirik şeirlər yazan şairə ola bilərdi. Amma o məhz uşaq ədəbiyyatını seçdi. Uşaq ədəbiyyatında olan boşluq onu çox narahat edirdi. İstəyirdi ki, o, təkcə uşaq şairəsi kimi tanınsın. Şeirlər yaza-yaza həm də uşaq həkimi vəzifəsində çalışırdı. Çünki uşaqlara olan sevgisi sonsuz idi. Lakin 45-50 yaşlarında təqaüdə çıxaraq sırf poeziya ilə məşğul olmağa başladı. Daha həkim işləmədi. Bəlkə də sənətini həddindən artıq sevdiyindən irəli gəlirdi ki, o, səhhətində problem olsa da, yaradıcılığına fasilə vermirdi. Anam 85 yaşında dünyasını dəyişdi. Bu gün anam həyatda olmasa da unudulmur, xalqının, onu sevən azyaşlıların, sənət yoldaşlarının qəlbində əbədi yaşayır.”

– Gülər Abdullabəyova,filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, professor

      Nəsillərə ismarlanan şeir

      Dünyanın bir çox sənət adamları ixtisasca həkim olublar. Onlar insanın fiziki sağlamlığı ilə məşğul ola-ola eyni zamanda insan psixologiyası ilə daha yaxından tanışlıq əldə etmiş, insanın fiziki sağlamlığı üçün onun mənəvi sağlamlığının çox vacib şərt olduğu qənaətinə gəlmişlər. XX əsr uşaq ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, uşaq şeirinin banilərindən biri, şair və dramaturq Xanımana Əlibəyli (20 aprel, 1920 – 7 may, 2007) ixtisasca həkim idi. Bəlkə də həkimlik ona insanın mənəvi aləminə, ağrı və acılarına, sevinc və kədərinə daha yaxından bələd olma imkanı yaratdı və o, uşaq qəlbinə mənəvi rahatlıq gətirən şeirlər yazmağa başladı. O hələ, tibb fakultəsini bitirib Masallıda həkim işləyərkən bu işə intixab etmiş, ikinci dünya müharibəsinin qanlı qadalı illərində ilk şeirləri mətbuatda görünmüşdür. 1955-ci ildə çap olunmuş “Balaca həkim” adlı ilk şeir kitabı ilə uşaq şairi kimi ədəbiyyat tarixinə daxil olur. Yaradıcılığının ilk mərhələsindən etibarən, o uşaq ədəbiyyatının görkəmli simalarından – Mirzə Ələkbər Sabir, Abbas Səhhət, Abdulla Şaiq, Mikayıl Rzaquluzadə, Mirvarid Dilbazi kimi sənətkarların ən yaxşı ənənələrini yeni tarixi dövrdə – XX əsrin II yarısında davam etdirdi.

      X.Əlibəylinin zəngin və əlvan yaradıcılığı həmişə Azərbaycan ziyalılarının və ədəbi tənqidin fikrinin diqqət mərkəzində olmuşdur. Xanımana Əlibəyli təqribən 70 il (1938-2007) əlinə qələm almış, müqəddəs ədəbiyyat sahəsində xidmət göstərmiş, ana qəlbinin ən dəruni hisslərini qətrə-qətrə şeirə çevirərək, uşaqlara ərməğan etmişdir. Bu dövrdə onun 30-dan artıq kitabı və onlarla pyesi uşaq ədəbiyyatının fonduna daxil olmuşdur.

      Uşaq qəlbinə ilk yol, ana laylasından başlayır. Bizim laylalarımız ana südü kimi təmiz və halaldır. Ana səsi kimi şirin nəğmələrdir. Yalnız bu səviyyədə şeirlərlə uşaq qəlbinə yol tapmaq olar. Uşaq ürəkdən deyilmiş, əsas poetik yükü səmimiyyətdən ibarət olan yalan bilməyən şeiri eyni səmimiyyətlə də qəbul edir. Ona görə də uşaq şairi olmaq, uşağın psixologiyasını və mənəvi aləmini, onun sərhədsiz xəyallarla dolu romantik dünyasını şeirə gətirmək çox çətindir. Bu baxımdan Xanımana Əlibəyli uşaq poeziyamızın həssas nəğməkarıdır. Onun “Yağış yağır” və “Günəşim” şeiri bəstələnməmiş nəğmə qədər sadə, səmimi və mənalıdır.

      Hələ səhər açılmamış

      Şırıltıyla yağır yağış.

      Göylər buludları sağır,

      Yağış yağır, yağış yağır.

      O çəp yağış yağa-yağa,

      Bir sərinlik düşər bağa.

      Sərv ağacı, söyüd və şam

      Hey yuyunar səhər-axşam.

      Yorulmadan təbil çalar,

      Uzun-uzun navalçalar. (Yağış yağır)

***

      Anam qəşəng geyindi.

      Ağ idi onun donu.

      Nənəm baxıb sevindi,

      “Maral” çağırdı onu.

      Yox, qoy anama baxıb,

      Gözəl ad fıkirləşim.

      Yaxasına gül taxıb,

      Ona deyim: “Günəşim!” (Günəşim)

      Hər bir sənətkarın yaratdığı əsərlər ona övladları qədər doğmadır. Valideyn yaşlandıqca övladının taleyindən nigaran qaldığı kimi, şeirlərinin də taleyi üçün səmimi narahatçılıq keçirir. Xüsusilə uşaq şairləri əmin olmaq istəyirlər ki, hər yeni gələn nəsil, onu özünün müasiri hesab edəcək, ya yox. Bu mənada X.Əlibəylinin ahıl yaşlarında yazdığı “Yalvardım Allaha” şeiri bir növ gələcək nəsillərə ünvanlanmış əminlik məktubudur.

      Sanki Allah

      Bir qarlı qış

      Mənə şeir verdi baxşış.

      O, qışımı yaz eylədi,

      Ömrümü bəyaz eylədi.

      Allah onu etdi ətir,

      Səpdi aylara, illərə.

      Yalvardım: Allahım, yetir

      Şeirimi nəsillərə.

      “Yalvardım Allahım yetir, şeirimi nəsillərə” misraları ilə o öz qəlb yavrusu olan şeirləri Allaha ismarlayır və bu vəsiyyətlə də şeirlərinə bir növ ömür qazandırır.

      Şairəyə hamıdan yaxın və doğma olan qızı professor Gülər Abdullabəyova onun yaradıcılıq psixologiyasını sərgiləyən maraqlı fikir söyləyir: “Fəxr edirəm ki, anamın şeirlərini bu gün də uşaqlar sevə-sevə oxuyurlar”, “O, hər gələn uşaqlarla yenidən doğulacaq, müstəqil Azərbaycanın yeni-yeni körpə nəsilləri onun “Dovşanın ad günü”ndə iştirak edəcək”.

      İllər ötdükcə bu həqiqət canlı şəkildə öz təsdiqini tapır.

Fidan Nizaməddin qızı Abdurəhmanovafilologiya üzrə fəlsəfə doktoru

      Şeirlər

      Azərbaycanım mənim

      Qurban olum

      Mən yaşayıram vaqonda,

      Dünyanı gəzirəm onda.

      Bilgəhə daşıdıq onu,

      Yaxşı bəzədik vaqonu.

      Elə ki, vaqona cumdum,

      Uzanıb, gözümü yumdum.

      Yatıram, yuxu görürəm:

      Daş daşıyır, ev hörürəm.

      Hərdən göyün üzündəyəm,

      Hərdən Cıdır düzündəyəm.

      Qardaşımla sübh çağında

      Olduq İsa bulağında.

      Sudan içdim doyunca mən,

      Gəzdim dağlar boyunca mən.

      Hey Şuşaya düşür yolum,

      Vətənimə qurban olum.

      Azərbaycanım mənim

      Heyranam hər çağına,

      Bağçasına, bağına,

      Yıxılım ayağına,

      Azərbaycanım mənim.

      Buruqlar sanki meşə,

      Fontan vurur həmişə,

      Dostluğu edib peşə

      Azərbaycanım mənim.

      Xəzər köpürüb daşır,

      Qumlu sahili aşır,

      Hərdən neftə qarışır,

      Azərbaycanım mənim.

      Sənsən Arazım, Kürüm,

      Qoynunda həyat sürüm.

      Öpüm səni möhürüm,

      Azərbaycanım mənim.

      Mən