Nazim Hikmətlə 3 il yarım. Orxan Kamal

trong>

      “Xatirə Ədəbiyyatı” silsiləsindən 33-cü kitab

      1

      1940-cı ilin qışı idi… Həbsxana dəftərxanasının cina-yətləri qeydə alan bölməsində işləyirdim.

      Bir səhər katib təzə gələn sənədləri eşələyəndə dedi: “Pəh, gözün aydın!”

      Ona təəccüblə baxdım.

      – Ustadın gəlir.

      Tamam matım-qutum qurudu. Mənim ustadım-zadım yox idi axı.

      – Özünü artistliyə qoyma, – dedi katib.

      – Yoo, mənim ustadım-zadım yoxdu ki.

      – Əzizim, Nazim Hikməti deyirəm də. O, sənin də ustadın sayılmır?

      İnanmadım. Əlindəki sənədi uzatdı. Aldım, əlüstü nəzərdən keçirdim, doğru xəbər idi, gəlirdi:

      “Çanaq sümüyü sinirlərindəki iltihabdan əziyyət çəkir. Hamamdan rahatlıqla istifadə eləsin deyə…”

      Hava boğanaq idi və həbsxananın həyətindəki zanbaqların yaşıl yarpaqlarının üstünü qar örtmüşdü. Evimdən uzaq olmağın həsrətindən və belə boğanaq havalı günlərin bezdirici sıxıntısından, hələ azad olmağıma uzun illər vardı deyə yaranan ümidsizliyi elə bil birdən-birə buludların arasından canını qurtaran bir günəş silib-süpürlədi. Halbuki onunla nə salam-məlikim var idi, nə də haçansa dost olmaq ehtimalım.

      Hamı kimi mən də ona uzaqdan uzağa vurğun idim. Hamı kimi ona qarşı qəzəbliydim. Hamı kimi mən də guya bunun “səbəbini bilmir”dim, fəqət həm də bilirdim: mahiyyətini tam anlamadığım, ecazkar, əlçatmaz, insanların qəlbinə yol tapan şeirlərini sevirdim onun.

      Mənə bax!

      Ey!

      Axmaq!

      Əlindəki zınqıldayanı tulla!

      Sənə,

      Üç telində üç sısqa bülbül oxuyan

      üç telli saz

      yaramaz!

      Mənə bax!

      Ey!

      Axmaq!

      Üç telində üç sısqa bülbül oxuyan

      Üç telli saz

      dağlarla dalğalarla kütlələri

      irəli

      aparammaz!

      Üç telli saz

      Yatağını dəyişdirmək istəyən

      çaylardan

      kəndlərdən, şəhərlərdən

      başlanan sürətlə,

      milyonların dodaqlarını

      bircə

      gülüşlə

      Güldürəmməz!

      Ağladammaz!

      2

      * * *

      Trrrum,

      Trrrum,

      Trrum!

      trak tiki tak!

      Avtomatlaşmaq

      istəyirəm!

      Beynimdən, ətimdən, skeletimdən

      gəlir bu istək.

      Hər generatoru

      ram etməkçün

      ürəyim axır.

      * * *

      Üfüqlərdən üfüqlərə

      qoşun-qoşun mavi dalğalar qaçışırdı,

      Xəzər rüzgarın diliylə danışırdı, balam,

      danışa-danışa coşurdu.

      “Çort vazmi”, axı kim deyib

      Xəzər ölü bir gölə bənzər!

      ucsuz-bucaqsız mənasız duzlu bir sudur Xəzər!

      Xəzərdə dost gəzər, e…y”…

      düşmən gəzər!

      Dalğa bir dağdır,

      qayıqsa maral.

      Dalğa bir quyu,

      qayıqsa səhəng.

      Qalxar qayıq,

      enər qayıq,

      yıxılan

      bir atın

      belindən düşüb,

      Şahə qalxan

      bir ata

      minər qayıq!

      * * *

      Ehey!

      Qara buynuz kimi qaşlı

      müqəddəs Apis1 başlı

      adam:

      Ehey

      Qaratoxmaq bəy!

      Sən şeirin nəcib adamlarıyla danışırsan,

      1 Apis – Qədim Misir mifologiyasında öküz qiyafəsində olan münbitlik allahı 3

      Mən əsil-zadə zad tanımıram,

      Danışdığın dilə görə səni alqışlamaram,

      Hətta sözlərin belə

      əsilzadələrindən xoşum gəlmir.

      Ehey!

      Qaratoxmaq bəy!

      Mən bilirəm

      bu qəzəb, bu şikayətin səbəbin.

      Bilirəm

      məni yuxuda boğmaq üçün

      gözləyirsən gecəni.

      Mən ki biləklərimdə dəmir qandalı

      altun bilərzik kimi gəzdirmişəm

      mən ki ilgəkləri sabunlu iplərə baxıb

      tüklü, yoğun peysərimi qaşımışam,

      təhdidindən qorxarammı heç?

      * * *

      Yaşamaq nə gözəl şeydi

      TARANTA-BABU

      yaşamaq nə gözəldi…

      bir öyüd kitabı kimi anlamaq

      bir eşq şərqisi kimi eşidib

      uşaq kimi təəccüblənərək

      YAŞAMAQ…

      Yaşamaq:

      Təklikdə

      və hamımız birgə

      ipək qumaş toxuyurmuşuq kimi.

      Dəftərxanadan astaca çıxdım. Kameraya gedib, mənim kimi şeir yazan, özünü şair hesab edən iki dostuma, katibdən eşitdiyim xəbəri çatdıracaqdım.

      Dostlarımdan biri Necati idi, ona yeddi il hökm oxunmuşdu, beş ilini yatmışdı. Heç kəsdən bir qara köpük pul köməyi olmadan illərin dizini qatlamışdı. Nazim Hikməti İstanbul həbsxanasından tanıyırmış, bir müddət yaxın olublar… Mən Nazim Hikmət haqqında ilk dəfə onu canlı görmüş, yaxınlıq eləmiş Necatidən eşitmişdim. Necati həbxsana idarəsinin təmizlik işlərinə baxırdı. Ona aşağı mərtəbədəki “görüş yeri”nin tikanlı məftillərinin yanında rast gəldim və dedim:

      – Xəbərin