Mirzə Ələkbər Sabiq haqqında xatirələr. Коллектив авторов

/ Bakı / 2022 / 160 səh

      Üz qabığının dizayneri / Teymur Fərzi

      Kitabın təkrar nəşrə hazırlanmasında dəstəyini əsirgəməyən dəyərli dostlarımıza – Orxan Məmmədzadəyə, Dilqəm Əhmədə, Nərgiz Cabbarlıya və Sevda Tahirliyə minnətdarlığımızı bildiririk.

* * *

      Mirzə Ələkbər Sabir

      Ön söz əvəzi

      Ədəbiyyatı sevdirən Şair

      Tənəffüsə çıxmadım. Otaq boşalan kimi xəlvəti yerimi dəyişib sakitcə ən axırıncı partaya keçdim. Burdakı boş yerlər uğrunda dərslərini oxumayan sinif oğlanlarımız arasında əməlli-başlı dava-dalaş olurdu.

      Zəngin səsi növbəti dəfə eşidildi. Oğlanlı-qızlı hamı tələm-tələsik sinif otağına doluşdu. Çünki zəhmindən bütün şagirdlərin tük saldığı Miri müəllimin dərsiydi – ədəbiyyat dərsi.

      Xoşbəxtlikdən qarşı sırada boydan uca sinif yoldaşlarım – Tural və Gülbahar oturmuşdu. Yumaq kimi büzüşüb ümidsizcə sonuncu dəfə kitabı ev tapşırığı olan səhifəsinə gətirdim:

      Vəz eylədiyim hədyəvü ehsandan ancaq

      Ümdə qərəzim kisəvü həmyanın üçündür;

      Sərkəştəliyim xirməni-buğdalar ucundan,

      Aşiftəliyim sərvətü samanın üçündür;

      – Müşfiq, müəllim səni çağırır, eşitmirsən?

      Solumda oturan Günel məni dümsükləyəndə özümə gəldim.

      Miri müəllim adəti üzrə sinfə girən kimi uşaqları hazırqaib edib mənim adıma çatmışdı.

      – Fərziyev Müşfiq gəlməyib?

      Adımın qarşısında sinif jurnalındakı aya-günə uyğun xanada "r" yazmağa hazırlaşırdı ki, sarımı udub hövlnak yerimdə dikəldim:

      – Burda.

      Qələmi saxladı, eynəyini əvvəlcə bir xeyli burnunun ucuna qədər çəkib mənə sarı baxdı. Sonra ürəyi toxdamadı, gözündən çıxarıb masasının üstünə tulladı:

      – Sən niyə gedib ora çıxıbsan?

      Yerimdə ölüb-dirildim. Qıpqırmızı oldum. Nə deyəydim? Deyəydim ki, Sabirin şeirləri çətindir, əzbərləyə bilmirəm?! Bir xeyli duruxdum. Uyğun cavab variantlarını sürətlə beynimdə ələdim. Təəssüf ki, ağlabatan bir şey tapa bilmədim. Başımı aşağı salmışdım. Bircə bunu hiss edirdim ki, yerdə mənim düşdüyüm vəziyyətə qımışanların, gülənlərin hamısının səsi qorxunc bir uğultuya çevrilib qulaqlarımın pərdəsini deşmək üzrədir. İçimdən qəfil bir hiss keçdi – mənə elə gəldi ki, qırx beş dəqiqədir ayaq üstəyəm. Amma bu çox çəkmədi. Miri müəllimin qolumdan yapışıb məni məcbur lövhənin qarşısına çıxardığı an daldalanmaq üçün qurduğum bütün planlar, elədiyim bütün dualar boşa çıxdı.

      İndi yanaqlarımın bayaqkı qızartısından əsər-əlamət qalmamışdı. Rəngim-ruhum ağappaq olmuşdu. Soyuq tər damcılarının kürəyimdən belimə doğru necə süzüldüyünü hiss edirdim.

      – Danış!

      Amiranə səslə başlamağıma işarə edib eynəyini təzədən taxdı. Sağ əlinin ovcunu da çənəsində haçalayıb stulunu mənə tərəf çevirdi. İndi bütün diqqəti ilə mənə hakim kəsilmişdi. İlahi bu vəziyyətdə o necə də əzazil görünürdü. Udqundum. Şanssızlığıma lənətlər yağdırıb başlamağa cəhd elədim. Alınmadı. Bilmirdim. Öyrənməmişdim. Həmişə belə olurdu – sinfə kimsə daş atsaydı otuz nəfərin arasında gəlib mənim başıma düşərdi. Topa ilə harasa gedərdiksə, göydə uçan quş zıllayanda o gəlib ancaq mənim çiynimə düşərdi, hərdən də elə başıma.

      – Öyrənməmişəm, – uzun tərəddüddən sonra hıqqana-hıqqana fikrimi qətiləşdirdim.

      – Necə yəni, öyrənməmişəm? Sən? Müşfiq? Sabiri? Öyrənməmisən?

      Pauza ilə verdiyi bu qısa sualların vahiməli ahəngi başıma ağır çəkic kimi dəydi. Artıq taleyimlə barışmışdım. Fürsət tapıb gözucu nəzər saldım. Ayağa qalxıb mənə doğru gəlirdi. Bir-iki dəfə oğlanlarımızdan qorxub, daha doğrusu fərasətli çıxıb döyülməməkçün sinifdən qaçanlar olmuşdu. Amma mən səbəbini bilmədən durduğum yerdə tikilib qaldım. Rəhmətliyin əli də çox ağırdı. Biraddımlığımdaydı…

      Barmaqlarını ovcunda sıxıb kürəyimin ortasına bircə yumruq saldı. İki addım ləngər vurub birtəhər müvazinətimi saxladım.

      – Ev telefonunu de görüm! Zəng edib atanla danışacam!

      Ha çalışsam da, səsim çıxmadı. Yumruqdan sonra səsim batmışdı. Yerdən hansısa diliqurdlamış canıyananlıqla yada saldı:

      – Ay müəllim, jurnalın son səhifəsində telefon nömrələri var.

      Miri müəllim yerinə keçdi. Sabir yaradıcılığının vurğunu olan bu adam mənim dərsə hazırlıqsız gəldiyimə görə çox əsəbiləşmişdi. Masasının üstünü axtarmağa başladı:

      – Hanı mənim eynəyim?

      Sıra ilə pencəyinin yan ciblərini, döşcibini, portfelinin gözlərini, masanın üstündəki kitabların arasını tək-tək axtardı. İki-üç dəqiqə keçdi. Sinifdəki uşaqların hırıltısı keçmək bilmirdi.

      – Hara qoydum bu zəhrimara qalmışı axı?!

      Əslində eynəyi elə gözündəydi. Amma necə əsəbiləşmişdisə, gözü eynəyi görmürdü. Mən də hamıdan qabağa düşüb bunu ona demək istəmirdim. Qorxurdum ki, bu dəfə də hirsini mənim üstümə tökər.

      Nəhayət, Miri müəllim eynəyini tapdı. Başını yelləyib tənbehedici nəzərlərlə məni yerimə göndərdi. Yekə bir "2"-də yazdı. Hirsi yenə soyumadı. Ev telefonumuzu da jurnaldan qeyd edib sinifdən çıxdı.

      Həmin gün evə hansı sürətlə getmişəm, necə getmişəm yadımda deyil. Bircə bu yadımdadı ki, axşama qədər yeməyib-içməyib telefonun yanında keşik çəkdim. Gün ərzində gələn bütün zənglərə cavab verdim. Miri müəllim zəng etsəydi atamın xəbər tutmaması üçün səsini eşidən kimi dəstəyi asıb telefonu da naqildən ayıracaqdım. Amma o zəng etmədi…

      …Əvəzində mən həmin gün nənəmin kitab rəfindən "Hophopnamə"ni götürüb səhərə kimi oxuyub bitirdim. Çox xoşuma gəldi. İndiyə qədər necə olmuşdu ki, fərqinə varmamışdım?! Səhərə qədər o şeirlərin necə, hansı şəraitdə yazılması ilə bağlı fikirlərə daldım. Bir anlıq könlümdən şair olmaq da keçdi…

      Texniki, ən çox da təbiət fənlərinə olan hədsiz marağımdan dolayı həmin günə qədər mən heç bir bədii kitab oxumamışdım. Həmin günün səhəri – məktəbə gedəndə başa düşdüm ki, əslində bədii kitablara həvəs göstərmədiyim illərdə nə qədər çox şey itirmişəm…

      O hadisə mənimçün Sabiri ədəbiyyatı büsbütün sevdirən Şairə çevirdi…

Müşfiq XAN

      Məmməd Əmin Rəsulzadə

      Füzulidən sonra Azərbaycanın ikinci ümumxalq şairi

      Başqa istedadlı şair və yazıçılar arasında "Hop-Hop" təxəllüsü ilə Azərbaycanda məşhur jurnal olan "Molla Nəsrəddin"lə əməkdaşlıq edən xalq şairi – satirik şairin ulduzu parladı. Mirzə Ələkbər Sabirin "Hophopnamə"adlı şeirlər məcmuəsi tez bir zamanda hər bir savadlı azərbaycanlının yalnız şəhərlərdə deyil, eyni zamanda bütün kəndlərdə stolüstü kitabına çevrildi. Füzulidən sonra Sabir Azərbaycanın ikinci ümumxalq şairidir. Sabir özünün sadə formalı, dərin məzmunlu satirik şeirlərində amansızlıqla müasiri olduğu cəmiyyətin çatışmazlıqlarını görürdü.

"Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatı".Paris, 1936-cı il, səh. 10–11.

      Əbdülvahab Yurdsevər

      Sabirin Azərbaycan ədəbiyyatındakı yeri

      Sabir türklüyün mədəniyyət, mənşə və tarix baxımından