Сымон-музыка. Якуб Колас

хаду шукаў

              Адбітак родных з’яў

      У словах-вобразах, у песнях вольнаплынных.

      I гэты скарб, пазычаны, адбіты,

              У сэрцы перажыты.

              І росамі абмыты

      Дзянніц маіх, дзянніц маіх мінулых,

      Для вас, душою чулых,

              Як доўг, як дар,

              Дае пясняр.

      Частка першая

      I

      На галіне

      Пры даліне

      Ліст на дрэве марна гіне:

      Ліст зялёны, ды ўмірае.

      Ліпа, матухна старая,

      Ой, сыночка свайго скіне!

              Ён пахілы,

              Ён нямілы,

      У сям’і не мае сілы:

      Тым нялюбы, што адметны,

      І браты з ім непрыветны —

      Мусіць, лёс такі пастылы.

              Пад каронай —

              Парасонам

      Ліпы пышнай і зялёнай —

      Адзінокі колас жыта

      Рос замкнёна і забыта,

      Адарваны ад загона.

              – Мілы браце!

              Ў чужой хаце

              Не нажыць табе багацця, —

      Ліст сіротцы спагадае: —

      І вясенька маладая.

      Для цябе – у вечнай страце.

              – Так, мне трудна —

              Тут нялюдна,

      Я тут згіну неабудна,

      Ды твой, лісцік, лёс больш цяжкі:

      Ты ў сваёй сям’і без ласкі,

      Бы не родны, а прыблудны.

      – Ото ж хлопец урадзіўся!

      І ў каго ж удаўся ён?..

      Ну, куды ты ўтарапіўся?..

      Лепш бы ты не жыў, Сымон…

      Уй, няўклюда, мухамора!..

      Грэх адзін з ім, адно гора. —

      Не адзін раз чуў папрокі

      Ад бацькоў сваіх хлапчук.

      А за што, за што нарокі?

      З-за чаго той злосны гук?

      І завошта б’юць малога

      І чапляюцца чаго?

      Ну, скажыце: што благога

      У тых забаўках яго?

      Хіба грэх складаць казанкі

      Або песенькі? Чаму?

      Але ж гэтыя спяванкі

      Так і чуюцца яму:

              «Я насыплю горку

              Жоўтага пясочку;

              Правяду разорку

              Беленькім кіёчкам.

              Шу-шу-шу! – пясочак

              Шурхнуў залаценькі.

              Пясок – мой дружочак,

              Дробненькі-драбненькі.

              На пясочку зайкі

              Кідаюць слядочкі…

              Ой, якія байкі

              Баюць мне пясочкі!»

      Хіба ж грэх казаць пра гэта?

      Чаго ж сварацца бацькі?

      Песняй сэрцайка сагрэта,

      Казкай ясняцца дзянькі.

      «Мусіць, я, дапраўды, ліха», —

      Сам сабе сказаў Сымон

      І чагось смяяўся ціха

      Ды спяваў, званіў, як звон

      Той стары, што са званіцы

      Адбіваў таемны зык

      Ды каціўся за крыніцы

      І дзесь там жалобны нік.

      А ён слухае – ні слоўка,

      Бы застыне, бы засне,

      І сама сабой галоўка

      Заварушыцца, кіўне

      У тахт нейкім дзіўным спевам,

      Што звіняць вакол яго,

      І ласкаючым павевам

      Песціць, гойдае ўсяго;

      Аж захопіць дух блазноце

      Нейкі радасны парыў,

      І ў самоце-адзіноце

      Песні, байкі ён тварыў.

      У яго быў свет цікавы,

      Свае вобразы, жыццё,

      І ў душы яго ўсе з’явы

      Сваё мелі адбіццё.

      Ён і рэха сваё кліча

      І размову вядзе з ім…

      Меў яшчэ ён такі звычай —

      Гаманіць з сабой самім.

      На смех хлопца падымаюць:

      – Вось дурубала, даўбня!—

      І ў патыліцу штаўхаюць,

      Бы не хлопец, а шчаня.

      А ён нават не заплача,

      Толькі голаву прыгне,

      Як яго рука лядача

      Неспадзеўна штурхане.

      Адбяжыць, бядак, у страсе,

      Разважаць пачне тады: —

      Можа ён у гэтым часе

      Натварыў якой бяды?

      Мо зняважыў ён старога?

      Мо