Сівая легенда. Уладзімір Караткевіч

яцвягаў – кінулі ўзбагацелыя гаспадаркі і пайшлі за ім. Вядома, гэта ўсё скончылася дрэнна – з правадыра-завадатая знялі скуру, узяўшы яго ў палон.

      І даніну з гэтых яцвягаў можна было ўзяць толькі венікамі для лазні і лыкам. Неразумная рызыка!

      Я ведаў усё гэта ад аднаго быхаўскага манаха. Ён пратрубіў нам усе вушы гэтай мінулай славай.

      І ўсё ж я ўстрывожыўся. Кіраўнікі яны нядрэнныя, і, калі чуткі спраўдзяцца, значыць, у мужыцкага цела вырасла някепская галава.

      Гаспадар з гаспадыняй між тым сварыліся. Ён крычаў на жонку: – А ўсё ты! Патрэбна мне была тая халопка. Вось зараз і расхлёбвайце кашу, пані Любка.

      Тая ласкава гладзіла гарнастая, які ляжаў у яе на плячы, ляніва выгнуўшыся, і лашчыўся галоўкай. Потым сказала холадна: – Не бойся, ён цябе адсюль не дастане. Ён не мацнейшы за цябе.

      І спытала ў капітана: – Тую дзеўку адправілі ў Магілёў?

      Капітан ледзь не ўдавіўся кавалкам і пачырванеў.

      – Праз гадзіну адправяць. Разам з астатнімі. – Загадайце берагчы яе. Калі з ёй што-небудзь здарыцца ў дарозе і той даведаецца – ён не пакіне ад Кісцянёў каменя на камені.

      – Слухаю вас, – буркнуў капітан.

      Я не пытаў ні аб чым. Занадта многа таямніц на адзін вечар.

      Потым мы спехам вырашылі, каму які мур абараняць, а Кізгайла даў загад трымаць напагатове смалу і дровы і змазаць пад’ёмнік другой рашоткі.

      Загадзя ведаючы, што гэта бескарысна, вырашылі ўзняць на супраціўленне мужыкоў з замкавых вёсак Кізгайлы.

      Потым Кізгайла прачытаў загад збароўскім мяшчанам, на якіх таксама маглі напасці. Ім належала: «Стрэльбу ўсякую, то бок гакаўніцы, ручніцы і сагадайкі, і іншую абарону, то бок шыбні і што іного да той абароны належыць, у дамех сваіх маці; а хто не можа больш, іно хаця адну ручніцу і рацішча няхай маець, а без абароны такавое ў даму няхай не мешкае».

      – Не атрымаецца і гэта, – усміхнуцся Крот. – Гэта чаму? – узвіўся Кізгайла.

      Крот выцер ільсняныя губы.

      – Яны ў нас пра падатак прасілі?

      – Ну, прасілі.

      – А ты не зняў?

      – Не зняў… – Таму і не атрымаецца. Скажуць, як п’юць ды ядуць, дык нас не завуць, а як с….. і д……., дык нас ішчуць.

      – Не лайся, Іван, – скрывіўся гаспадар, – баба за сталом.

      – Калі яна баба, – нахабна адказаў той, – няма чаго ёй за нашым сталом сядзець. А калі села, няхай слухае. Воінам без лаянкі нельга. Прыцерпіцца.

      І тут пані Любка мяне здзівіла. Глянула на Крата цёмна-блакітнымі вачыма і сказала цвёрда: – Калі пан хоча лаяцца, няхай пакіне замак і за мурамі лаецца з тым, хто ідзе.

      Крот наліўся крывёй.

      – А ці не хоча пані, каб дваране і яе адправілі за муры сустракаць гэтага чалавека?

      – Добра, – усміхнулася яна, – пагроза за пагрозу.

      І раптам устала.

      – Пан Цхакен, клікніце сваіх людзей. Я загадваю вам выкінуць гэты зброд за браму. Няхай абараняюцца ў чыстым полі.

      – Любка, – уступіўся муж, – гэта ж кожны трэці абаронца.

      Спалоханы