Pənahəli xan. Фарман Керимзаде

Şeyx Ələmdar kişiyə dedi ki, torpaq yox, otlaq de. Ələmdar kişi də fikirləşmədən and içdi ki, bu ot da, otu bitirən torpaq da bizimdi. Beləliklə, torpağı aldı. Sonradan Ələmdar kişidən soruşdular ki, necə ürək eləyib and içdi? O da gülə-gülə dedi: «Çarığımın içinə o yerin torpağından qoymuşdum. Ürəyimə nə gəlmişdisə, bir çəngə də ot qoymuşdum». İndi sən də atanın yolunu getmə. Mənə düzgün söz çatdır. Xalam oğlu olsan da, rəhm eləmərəm, yalan desən kor qalacaqsan.

      Göygöz baş əyib getdi. Amma atası barədə Nadir şahın kinayəli sözlərini də unutmadı. «Özü racanın almazını nə fırıldaqla əlindən aldığını yadından çıxarıb deyəsən, indi durub atamı ələ salır».

      Göygöz daha sonra Pənahəli bəy haqqında fikirləşməyə başladı. Axı indiyədək onun sədaqətsizliyini görməyib. Yalanının üstü açılsa, Nadir şahın qəzəbindən qurtara bilməyəcək. Bəs onda necə eləsin? Bu fikirlər içində qaldığı yerə gəldi. Köhnə karvansaranın kiçik, qaranlıq hücrəsində taxtın üstündə uzanıb gözlərini şamın hisindən qaralmış tavanın qonur daşlarına dikdi. Özünü göyə daş atmış uşaq kimi hiss eləyirdi. Daş qayıdıb o uşağın başına yarmalı idi. Yaxşı, indi neyləsin ki, daş düşüb onu şikəst eləməsin.

      Şahzadənin gözlərinə Pənahəli bəyin diqqətlə baxmağını Göygöz görməmişdi. Əksinə, bunu Pənahəli bəy özü demişdi:

      – Şahzadənin çox aydın gözləri var. Lap Koroğlu dastanındakı Rövşənin gözləri kimi, maşallah, sanki qartal gözləridir. Allah onun ömrünü uzun eləsin. Yüz yaşında da gözlərinin işığı azalmasın!

      Pənahəli bəyə bu sözləri dedirdən səbəb vardı. O, şahzadəyə baxanda həmişə öz oğlu İbrahim yadına düşürdü. İbrahimin də belə iri, parlaq gözləri vardı. Həm də gör neçə vaxt idi ki, İbrahimdən, öz elindən-obasından xəbəri yox idi. İndi, yəqin ki, yaylaqda olarlar. Bəlkə də, İbrahim bu dəqiqə yoldaşlarına qoşulub şehli çəmənlərdə at çapır, ya da atını bir təpənin üstündə saxlayıb o iri gözlərini aran yollarına dikərək atasının yolunu gözləyir.

      6

      Göygöz xeyli fikirləşdi. Axırda bu qərara gəldi ki, elə hərəkət etməlidir, nə özü şahın gözündən düşsün, nə də sözü yalana çıxsın. Deyəsən, çıxış yolu tapdı. Karvansaradan çıxıb ordugaha getdi. Allaha şükür eləyib ağızlarında xeyir-dua ilə ordugahdan çıxan dilənçilərin arasından keçdi. Bu zaman ordu yeməkxanasının yanında Pənahəli bəyin dayandığını gördü. Pənahəli bəy nədənsə xeyli dilxor idi.

      – Necəsən? – deyə Göygöz soruşdu. – Halın xoşuma gəlmir. Nəsə olub?

      Pənahəli bəy Göygözü özünün xeyirxahı bilirdi. Ona görə də ürəyini ona açmağı özünə yüngüllük bildi. Ordugahdan çıxıb aralandılar. Göygöz onu karvansaraya, öz otağına gətirdi.

      – Hə, danış görək nə olub?

      – Özün bilirsən ki, mən şahımıza təmiz qəlblə xidmət eləmişəm. Tərəkəmədə biclik olmaz.

      Göygöz başa düşdü ki, səpdiyi toxum artıq cücərir. Özünü Pənahəli bəyə can yandıran kimi göstərdi.

      – De görüm, axı nə olub?

      – Şah məndən şübhələnib. Axı mənim nə günahım var?

      – Sənə bu sözü kim dedi?

      – Dedi də, bir adam. And içmişəm ki, həmin adamın adını heç kimə söyləməyəcəyəm. Şahın mənə nəyə görəsə qəzəbi tutub. İstəyirəm gedəm yanına. Qoy özü hər şeyi yoxlasın, mənim günahım varsa, cəzamı versin, yoxsa, günah kimdədirsə, onda onun cəzasını versin. Hələ Qarabağda olarkən tayfa ağsaqqalımız dedi ki, bala, sən sarayda yaşaya bilməzsən. Nahaq yerə gedirsən. Orada sən baş çıxara bilməzsən. İnanmadım. Dedim, ağsaqqal, Nadiri elliklə hamımız seçmişik. Köhnə saraylardan heç nə qalmayıb. Düz deyirmiş… Durub buradan Nadir şahın yanına gedirəm. Qoy hər şey ortaya çıxsın.

      Göygöz sevincini güclə gizlədi. Ayağa qalxıb getməyə hazırlaşan Pənahəli bəyin döşündən itələyib oturtdu.

      – Dayan, tələskənlik eləmək özünə ziyandı. Şahların yanında qulluq eləmək, doğrudan da, çətindi. Hindisanda racanın almazını ələ keçirmək üçün qurulan tədbiri Nadir şah hətta vəzirdən də gizlətmiş, bircə səninlə bölüşmüşdü. Elə bilirsən o vəzirin yadından çıxıb? Heç vaxt. Kaş sən o çalmanı kəsib almazı çıxaranda oradakı adamların gözlərinə baxaydın. Hamısı sənə ac canavar kimi baxırdı.

      – Mənim günahım nə idi? Şah özü məni bu işə qoşmuşdu.

      – Pənahəli bəy, sən çox təmiz adamsan, doğrudan da, sənin yerin saray deyil. Bir az da qalsan səni məhv eləyərlər. Mənim məsləhətimi eşitsən, qayıdarsan öz elinə.

      – Mən də bundan ötəri ölmürəm?!

      – Hindistan səfərindən yaxşı pay düşüb sənə. Get otur elində-obanda, ürəyin istəyən kimi xərclə. Özü də qəti gecikmə!

      – Şahdan icazə almasam gedə bilmərəm.

      Göygöz əlini dizinə çırpdı.

      – A kişi, mənə də inanmırsan? Mən bilirəm ki, sənin heç bir günahın yoxdur. Əksinə, sən mənim xalam oğlu Nadir şahın ən sədaqətli nökərisən. Ancaq ona günahsız olduğunu necə sübut eləyə bilərsən? Bu mümkünsüz işdir.

      – Onda şahın yanına bir yerdə gedək, burada dediklərini orada da de.

      – Elə bilirsən ki, Nadir şah mənə inanır?

      Göygözü başa düşmək olardı: Pənahəli bəy barəsində şaha yaxşı sözləri necə deyə bilərdi? Şahın qəlbinə şübhə toxumunu elə o özü səpməmişdimi?

      – Bəs bu dünyada kimə inanasan? – Pənahəli bəy kədərli halda dilləndi.

      – Heç kimə. Nadir şaha hansısa qurdlanmış dillər deyib ki, sən Pənahəli bəyi oğlun kimi sevirsən, o da bundan həvəslənib şahzadəyə qəsd elətdirərək özü vəliəhd olmaq fikrinə düşüb.

      Göygöz bunu dedikdə Pənahəli bəyin eşmə bığlarının rəngi dəyişdi, sifəti avazıdı. O danışmaq istədi, amma nə dodaqları aralandı, nə də dili söz tutdu. Pənahəli bəy elə bil yerdən, göy-dən aralandı. Dibi görünməyən dərin bir uçuruma düşdü…

      Göygöz Pənahəli bəyin bu halını görüb küncdəki səhəngdən suyu ovcuna alıb onun üzünə çilədi. Pənahəli bəy özünə gəlib dərindən nəfəs aldı. Sonra dedi:

      – Yəni mən çörək itirən adamam?

      – Səbəbini dedim də. Elə bu gecə, qaş qaralan kimi atını minib aradan çıx. Qalsan aqibətin çox pis olacaq.

      – Adını gizlətdiyim adam mənə dedi ki, guya Hindistanda şahdan gizli çoxlu daş-qaş oğurlamışam. Bunu şaha deyiblər, o da inanıb.

      – Gördün? İndi hesabını apar. Bircə gün də geciksən, bu iki böhtandan azı birinin qurbanı olacaqsan. Bir az da qalsan, deyəcəklər, Pənahəli bəy şahın kənizlərinə göz dikib…

      – Allah