Moord-en-roof. Albert Blake

      Verwoerd en Vorster se oppasser

      Elkeen van die land se groter polisiekantore moes ’n konstabel vir parlementêre diens Kaapstad toe stuur. Charles het skaars op Vereeniging aangeland toe hy aangewys is om dit vir die eerste ses maande van 1964 te doen. In dié tyd het hy by dr. Verwoerd en die minister van justisie, John Vorster, se ampswonings in Kaapstad wag gestaan.

      Vir Charles was dit ’n erg vervelige en frustrerende tyd. Die patrollering om die parlementsgebou in Kaapstad was eweneens eentonig. Bowendien het daar ’n meisie op Vereeniging op hom gewag – die jong ongevalleverpleegster Dorothy Phillips met wie hy al sedert sy skooldae uitgegaan het. Nie eens die feit dat hy vir die polisie se eerste rugbyspan in Kaapstad gespeel het, kon hom in die Moederstad hou nie.

      Die jong man wat as Salsie Salzmann uit Vereeniging na Kaapstad vertrek het, het etlike maande later as Charles Miller teruggekeer. Hy het finaal afstand gedoen van sy doopname en besluit dat hy voortaan op sy tweede Miller-voornaam, Charles, genoem wil word. Sy eerste doopnaam, William, het hom te veel aan sy tweede Salzmann-doopnaam, Wilhelm, herinner. Hy het daarop aangedring dat almal, selfs sy meisie, hom voortaan Charles noem. Die Salzmann-familie was nie baie gelukkig omdat hy hul van verwerp het nie, maar met die identiteitsverandering wou hy hom losmaak van ’n ongelukkige verlede. ’n Nuwe polisiemagsnommer is selfs aan hom toegeken.

      Charles is met sy terugkeer na Vereeniging dadelik aan die diep kant ingegooi. In die 1960’s was die Vaaldriehoek met sy snel ontwikkelende nywerheidsgebiede ’n kookpot van bedrywighede.

      In 1964 het die ducktails by tye nog ’n skrikbewind op sekere plekke op Vereeniging gevoer. Die ducktails was ’n soort subkultuur wat hoofsaaklik onder ’n deel van die laermiddelklas-wit mense ontstaan het met min respek vir die reg, opvoeding en werk. Hulle is só genoem omdat hul langerige, oliebesmeerde hare na ’n punt agtertoe gekam is, wat soos ’n eend se stert gelyk het. In hul leerbaadjies, nou langbroeke met swart skerppunt- Jardimskoene en wit sokkies was hulle maklik uitkenbaar – saam met hul dikwels uitdagende meisies, wat sheilas genoem is.

      Die bestuurder van die Odion-bioskoop op die dorp het by die polisie gekla dat hulle rolprentvertonings ontwrig. Een Saterdagaand het Charles en van sy kollegas besluit om dié groep moeilikheidmakers ’n les te leer. Die oomblik toe hulle die ander teatergangers begin teister, is die ligte aangeskakel en die polisie het ingestorm. ’n Groot geveg het uitgebreek en ’n ruk lank het dit gelyk asof die ducktails weens hul getalleoorwig vir die polisie gaan ore aansit, maar toe raak van die mans in die fliek ook betrokke en uiteindelik moes die ducktails die aftog blaas.

      “’n Klompie van die belhamels is in hegtenis geneem. Ons het met blou kolle en kneusplekke maar tevrede na die polisiekantoor teruggekeer. Daarna was daar nooit weer probleme met die ducktails in die Odion nie.”

      In die (politieke) sop

      In sy eerste diensjaar het Charles se voortvarendheid een Saterdagmiddag amper ’n politieke opskudding veroorsaak. Sharpeville is ’n swart woonbuurt tussen Vereeniging en Vanderbijlpark. Vier jaar vantevore, op 21 Maart 1960, het ’n groep van sowat 10 000 inwoners in opstand gekom teen die diskriminerende paswette en voor die polisiekantoor in Sharpeville betoog. Teen die middag het die spanning begin oplaai met die betogers wat dreigend teen die doringdraad rondom die polisiekantoor begin druk het. Dit het breekpunt bereik toe die heining begin meegee.

      Die polisie het later op die betogers losgebrand en 69 mense is dood en 180 gewond. ’n Kommissie van ondersoek het later bevind die meeste slagoffers is in die rug geskiet. Die internasionale gemeenskap was heftig in hul veroordeling van die slagting en die Nasionale Party-regering was in die spervuur.

      Die gebeure was nog vars in die geheue toe Charles se rugbyspanlede op ’n dag in 1964 ná ’n oefening buite die Vereeniging-rugbyklub deur verkeersbeamptes vir oorlading beboet is. Charles, wat te voet na die polisiekwartiere teruggekeer het, was onbewus daarvan totdat sy spanmaats by die volgende oefening hul lot by hom bekla het in die hoop dat hy as polisieman iets daaraan sou kon doen. Die rugbyspelers het gevoel hulle word spesifiek geteiken.

      Hoewel Charles niks aan die boetes kon doen nie, het hy hom vervies omdat die eienaars van die algemene busdiens op Vereeniging oënskynlik nie dieselfde behandeling as die rugbyspelers ontvang het nie. Hul busse was gereeld ook oorlaai, maar die busdiens is nooit beboet nie.

      Charles het besluit om dié onreg een Saterdagmiddag reg te stel. Saam met ’n swart konstabel het hy elke bus voorgekeer wat passasiers tussen Sharpeville en Vereeniging vervoer het. Al die busse was oorlaai en boetekaartjies is uitgeskryf. Die oortollige passasiers is beveel om van die busse te klim en moes te voet verder. Dit het onmiddellik groot ontevredenheid onder die passasiers veroorsaak.

      Die destydse minister van justisie en polisie (en latere premier), John Vorster, het toevallig dieselfde middag op Vereeniging gholf gespeel. Die eienaars van die busdiens het intussen ’n bohaai opgeskop by hooggeplaastes op die dorp en Vorster het ook daarvan te hore gekom. Die laaste ding wat die regering in daardie stadium wou hê, was enige protes wat die aandag opnuut op Sharpeville sou plaas. Die polisie se streekskommissaris, maj. Willie Wessels (later ’n brigadier en pa van die politikus Leon Wessels), is dieselfde middag nog na Vereeniging ontbied om die situasie te ontlont. Al die boetekaartjies is teruggetrek en Charles is aangesê om die Maandagoggend by Wessels se kantoor op Krugersdorp aan te meld.

      “’n Groot swart ampsmotor is gestuur om my die Maandagoggend Krugersdorp toe te neem. Toe ons by die polisiekantoor vertrek, het ’n spul nuuskieriges ons aangestaar asof ek na ’n slagplaas geneem word. Ek wou wegsink in die aarde van al die aandag.

      “Ek was ongemaklik waar ek saam met ’n offisier op die agterste sitplek gesit het, terwyl ’n ouerige adjudant die voertuig bestuur het. Die offisier het my amper die heelpad gemaan om gedurende die ondervraging eerder stil te bly en liefs om verskoning te vra.

      “Ek was nog nooit een wat kan stilbly nie. Nadat ek voor maj. Wessels geparadeer is, het ek die geleentheid aangegryp en my hart uitgestort. Hy het, anders as wat ek verwag het, my nie stilgemaak nie, maar my laat uitpraat.”

      Wessels het wel aan die heethoofdige jong konstabel die moontlike politieke gevolge van sy optrede verduidelik, maar die saak daarmee as afgehandel beskou.

      Gevaar op die pad

      Loeiende sirenes en flitsende blou ligte op polisievoertuie is vandag ’n alledaagse gesig. Toe Charles ’n jong polisieman was, was polisievoertuie egter nog nie hiermee toegerus nie, wat dinge aansienlik gevaarliker vir polisielede gemaak het. Jaagtogte agter misdadigers aan was toe reeds deel van hul werk, maar polisievoertuie is byvoorbeeld eers van die 1970’s af met veiligheidsgordels toegerus.

      Charles self was in die 1960’s in meer as een motorongeluk betrokke, die meeste daarvan terwyl hy aan diens was. Dit sou hom met permanente beserings los.

      In 1964 is hy eendag uitgeroep na ’n inbraak by ’n woonstel in Peacehaven, Vereeniging. Op pad daarheen het ’n dronk bestuurder in ’n bakkie voor sy patrolliewa ingedraai en ’n ernstige botsing veroorsaak. Al twee voertuie het omgeslaan.

      Die twee beseerde mans is na die hospitaal geneem waar die besope bakkiebestuurder stilletjies weggesluip het voordat sy bloed vir alkoholtoetse getrek kon word. Hy is wel later aangekeer en skuldig bevind aan roekelose bestuur. Charles het kopbeserings opgedoen en was ’n tyd lank in die hospitaal.

      Drie jaar later het die bestuurder van ’n gesteelde 5 ton-vragmotor wat boonop sonder sy ligte aan gery het in die middernagtelike ure van 25 Julie 1967 voor Charles se polisiemotor, ’n Studebaker Lark, ingeswenk. Charles het reg onder die vragmotor ingery. Hy is deur die geweldige slag uit die voertuig geslinger en het sy linkerhand en voorarm gebreek. Charles se een kneukel is in die ongeluk afgeruk en sy linkerhand het nooit heeltemal herstel nie. Die insittendes van die gesteelde vragmotor het weggehardloop.

      Dié handbesering het hom amper sy lewe gekos toe hy in 1983 Bokkie Taute se hand met ’n pistool daarin van hom moes wegdraai om nie raakgeskiet te word nie.

      ’n Diagnose in ’n ou hospitaalrekord meld ook dat Charles op 22 Julie 1969 ’n breinbesering as gevolg van ’n motorbotsing opgedoen