Ludzie bezdomni, tom drugi. Stefan Żeromski

(z łac.utensilia) – rzeczy użyteczne; narzędzia, sprzęt, przybory. [przypis edytorski]

      6

      par force (fr.) – siłą. [przypis redakcyjny]

      7

      in folio (łac.) – dosł. w formacie arkusza; największy format, w jakim drukuje się książki. [przypis redakcyjny]

      8

      templum (łac.) – świątynia, przybytek. [przypis redakcyjny]

      9

      Makiawel – Niccolo Machiavelli (1469–1527), włoski historyk i pisarz polityczny. W swym dziele Książę, dokonując na podstawie panujących stosunków analizy mechanizmu rządzenia, stwierdzał, że polityk nie cofa się przed użyciem podstępu i przemocy dla osiągnięcia zamierzonych przez siebie celów. W opisanej przez Machiavellego praktyce działania doszukiwano się powszechnie dyrektywy postępowania dla władcy. [przypis redakcyjny]

      10

      ekstyrpować (z łac.: extirpare) – wycinać. [przypis edytorski]

      11

      via (łac.) – droga; tu: przez. [przypis redakcyjny]

      12

      summa summarum (łac.) – wszystko razem, ostatecznie. [przypis redakcyjny]

      13

      bębny – tu: dzieci. [przypis edytorski]

      14

      siurpryza (z fr. surprise) – niespodzianka. [przypis redakcyjny]

      15

      pontyfikalnie – uroczyście. [przypis redakcyjny]

      16

      futur – tu w znaczeniu: kolega, kompan. [przypis redakcyjny]

      17

      ex officio (łac.) – z urzędu. [przypis redakcyjny]

      18

      przekonywująco – dziś popr.: przekonująco a. przekonywająco. [przypis edytorski]

      19

      dura lex, sed lex (łac.) – twarde prawo, lecz prawo. [przypis redakcyjny]

      20

      kontrolerowie – dziś końcówka -owie w M lm przysługuje nazwom osób szacownych (profesorowie, senatorowie), w pozostałych zaś wypadkach stosuje się końcówkę -rzy (dyrektorzy, kontrolerzy). [przypis edytorski]

      21

      z umysłu – umyślnie, z rozmysłem. [przypis edytorski]

      22

      ab ovo (łac.) – od początku, dosł.: od jajka; jajko stanowiło pierwszą potrawę na ucztach staroż. Rzymian. [przypis redakcyjny]

      23

      Znacie tę bajeczkę – więc posłuchajcie… – aluzja do „powiedzonka” z komedii Aleksandra Fredry Pan Jowialski. [przypis redakcyjny]

      24

      bad (z niem.: Bad) – miejscowość kąpielowa, uzdrowisko. [przypis redakcyjny]

      25

      Ta łza, co z oczu twoich spływa… – początkowe słowa wiersza Adama Asnyka. Sens ukrytej w tytule aluzji wyjaśniają dalsze słowa pierwszej zwrotki, która brzmi: „Ta łza, co z oczu twoich spływa, / Jak ogień pali moją duszę; / I wciąż mnie dręczy myśl straszliwa, / Że cię w nieszczęściu rzucić muszę…” [przypis redakcyjny]

      26

      telefonowe – dziś popr.: telefoniczne. [przypis edytorski]

      27

      kościół świętokrzyski – kościół Świętego Krzyża w Warszawie przy ul. Krakowskie Przedmieście, należący do największych kościołów w stolicy. [przypis redakcyjny]

      28

      czarniawa – tu: chmura burzowa. [przypis redakcyjny]

      29

      w stronę Sosnowca – w okresie zaborów na trasie kolei warszawsko-wiedeńskiej Sosnowiec był stacją graniczną w Królestwie Polskim. [przypis redakcyjny]

      30

      pleciaki – zapewne chodzi o plecione (np. z wikliny) płoty. [przypis edytorski]

      31

      mikrotom – aparat do krajania bardzo cienkich skrawków tkanek roślinnych czy zwierzęcych, które bada się pod mikroskopem. [przypis redakcyjny]