Сүдү киһи Багдарыын Сүлбэ. Л. В. Иванова

бэйэ ииттиниитинэн, үрдүк, араас өрүттээх уустук үөрэҕи баһылаан эрэ ситиһиэхпит. Ити уустуктан уустук соругу ситиһэр туһугар саха норуота өр сыллаах, кэскиллээх былааны ылынара, биир бигэ санааланара наада. Норуот тыын интэриэһин таба тутар, үрдүк сайдыылаах омук буоларын хааччыйар тутаах идеяны булуохтаах уонна ону ситиһэргэ сомоҕолоһуохтаах, бастатан туран, ыччатын иитиэхтээх».

      Чахчы чоруун-хатан Багдарыын Сүлбэ курдук дьон баар буолан саха омук кэскилэ кэтит. Саханы Саха дэппит Багдарыын Сүлбэ олоҕун үөрэтиҥ! Киэн туттуҥ!

      Итинник дьон үөскээн-төрөөн тахсан истиннэр!

      Олоҕун олуктара

      1928 с. сэтинньи 8 к. – I Ньурба (билиҥҥинэн Ньурбачаан) нэһилиэгэр төрөөбүтэ;

      1942–1945 сс. – Бүлүү педучилищетыгар үөрэнэр;

      1945–1948 сс. – Өлөөҥҥө учууталлыыр;

      1952 с. олунньу 19 к. – сымыйа балыырга түбэһэн хаайыллар;

      1954 с. – хаайыыттан босхолонор;

      1955 с. – Дьокуускайдааҕы пединститут история салаатын бүтэрэр;

      1954–1956 сс. – сэрии инбэлииттэрин интернат-оскуолатыгар үлэлиир;

      1956–1958 сс. – Кэбээйигэ оскуола дириэктэринэн үлэлиир;

      1957 с. – Варвара Михайловна Пермяковалыын ыал буолаллар;

      1958–1974 сс. – Бүлүү педучилищетыгар дириэктэрдиир;

      1960-с сыллартан сир аатын хомуйан чинчийиитин саҕалыыр;

      1967 с. – «Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала» аат иҥэриллэр;

      1974–1982 сс. – Учууталлар таһымнарын үрдэтэр институкка история, обществоведение кабинетын салайар;

      1983–2003 сс. – Гуманитарнай чинчийии институтун старшай научнай үлэһитэ;

      2017 с. кулун тутар 25 к. олохтон барбыта.

      Багдарыын Сүлбэ

      Олоҕум туһунан

      Мин Ньурба улууһун Накаас (I Ньурба) нэһилиэгэр 1928 с. сэтинньи 8 к. төрөөбүппүн. Аҕам Уус Испирдиэн, эһэм Такынай Уус – Дьөгүөссэ уус Уйбаныаптар. Удьуор тимир, көмүс уустара. Хос эһэм Дьэпсэй Уйбаныап диэн кыра дуоһунаска тиксэ, дьонугар-сэргэтигэр балайда биллэ сылдьыбыт киһи. Төрүт өбүгэбит Түүлээх Дүҥүрдээх Түлүөн ойуун диэн. Аата сурукка элбэхтик киирбит киһи. Кини хос сиэнэ – Сүлэ Багдарыын. Ол аатын псевдоним оҥосто сылдьабын. Багдарин – эбэҥки тыла, үрүҥ, сырдык диэн өйдөбүллээх.

      Аҕыстаахпар иккис кылааска быһа киирбитим. Ол иннинээҕи сылга убайым Сүөдэр ыалдьан кэлэн олорон ааҕарга, суруйарга, суоттуурга үөрэппитэ. Уоннаахпар аҕалаах ийэм иккиэн өлбүттэрэ. Туох эрэ ис ыарыытыгар диэбиттэрин өйдүүбүн. Онон убайым Сүөдэр иитэ ылбыта. Ол гынан 5–7 кылаастарга Марха оскуолатыгар үөрэммитим. Оскуола 7-с кылааһын бүтэрбитим кэннэ убайым, эрдэ үлэһит буоллун диэн, Бүлүү педучилищетыгар үөрэттэрэ ыыппыта, ону 1945 с. бүтэрбитим.

      1945–48 сс. Өлөөн орто оскуолатыгар история, география, ССРС конституциятын учуутала буолбутум. Учуутал тиийбэтэ бэрт буолан, итинник үлэлэттэхтэрэ буолуо.

      Историк, этнограф И.С. Гурвич ол кэмҥэ учууталлыыр этэ. Чинчийэр үлэнэн дьарыктанарын, дьону кытта